حمام شاه مشهد کجاست؟

محال است که در ایران زندگی کنید و مشهد را برای مقصد سفر تابستانه ی خود انتخاب نکنید! این شهر زیبا، یکی از تاریخی ترین و قدیمی ترین شهرهای ایران عزیزمان است. مشهد، یک مقصد زیارتی و در عین حال تفریحی به حساب می آید. این شهر همچنین سرشار از جاذبه های تاریخی ارزشمند و خارق العاده است. یکی از این جاذبه ها، حمام شاه مشهد است که در ادامه این مقاله از کافه رنت به معرفی آن می پردازیم.

حمام شاه مشهد؛ موزه یا حمام؟

مشهد مقدس از زمان های گذشته دارای حمام های بسیار زیادی بوده است. علاوه بر اهالی خود شهر، زائران و مجاوران حرم امام رضا (ع) نیز از این حمام ها استفاده می کردند. یکی از این حمام ها، حمام مهدی قلی بیک، معروف به حمام شاه مشهد است. حمام شاه مشهد در نزدیکی بازار بزرگ مشهد و نزدیک به حرم قرار دارد. حمام مهدی قلی بیک، در زمان صفویه در مشهد ساخته شد و تا کنون پابرجا است. این حمام چند سالی است که با تغییر کاربری به موزه مردم شناسی تبدیل شده است.
این موزه جذاب، دارای بخش های مختلفی است که هر قسمت، شامل غرفه های مخصوصی برای به نمایش گذاشتن آثار تاریخی مختلف است. بازدید از این موزه مردم شناسی، شما را به گذشته می برد و به شما در درک فرهنگ و آداب و رسوم مردم آن زمان کمک می کند. در ادامه، به معرفی غرفه های مختلف این موزه می پردازیم.

1. غرفه مرتبط با وسایل استحمام

این بخش، یکی از اصلی ترین غرفه های حمام شاه مشهد محسوب می شود. در این قسمت، هرآنچه که در زمان قدیم، برای استحمام مورد استفاده قرار می گرفته، به نمایش گذاشته شده است. این مجموعه شامل وسایلی از قبیل کیسه، لیف، صابون، کاسه، لگن، سنگ پا، پارچ و آفتابه، بادکش حجامت و … است.

2. غرفه مرتبط با وسایل آرایش

در زمان های قدیم، حمام محلی برای آرایش کردن بانوان نیز محسوب می شده است؛ در واقع خانوم ها برای مراسمات مختلف به حمام می رفتند و پس از استحمام از وسایل مختلف برای آراستن خود و آرایش استفاده می کردند. همچنین، صورتگران، در حمام ها، با استفاده از وسایل خاص، عروس را قبل از مراسم آرایش می کردند. در این غرفه شما می توانید این ابزار های جالب آرایشی را از قبیل جعبه آینه، شانه چوبی، انبر مخصوص مجعد کردن مو، جعبه منبت کاری شده اقلام آرایشی و … مشاهده کنید.

3. غرفه مرتبط با متعلقات حمام شاه مشهد

در طول سال ها، حمام شاه مشهد، بارها مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. در این غرفه، متعلقاتی که در طول مرمت از بنا حمام جدا شده اند، به نمایش گذاشته شده است. در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم:
• ظروف سنگی
• کاشی های زیبای ازاره ای
• گلجام
• تنبوشه های سفالی

4. غرفه مرتبط با وسایل روشنایی

در گذشته، از وسایل و تجهیزات متنوعی، جهت ایجاد روشنایی در حمام ها استفاده می شده است. در این بخش از موزه، برخی از این وسایل از قبیل انواع پایه های شمعدانی، قندیل، فانوس، چراغ های توری و … به نمایش گذاشته شده اند.

5. غرفه سماور و قهوه جوش

در گذشته، مردم پس از استحمام در حمام های عمومی، چای یا قهوه می نوشیدن و به نوعی اینکار یکی از آداب و رسوم آن ها به شمار می رفته است. در این غرفه از موزه نیز، سماورهای قدیمی، قهوه جوش و تعدادی قوری به نمایش گذاشته شده است. قدمت این وسایل به دوران صفویی و قاجار باز می گردد.

6. غرفه پوشاک و منسوجات

اگر لباس های سنتی برای شما جذابیت دارند، حتما سری به این غرفه بزنید. در این بخش می توانید انواع پوشاک سنتی و منسوجات مورد استفاده در حمام ها را مشاهده کنید. در ادامه به برخی از آثار این بخش اشاره می کنیم:
• گیوه
• چارق
• تن پوش های زنانه و مردانه
• سربند
• پیشانی بند
• لنگ ها
• پارچه های ترمه دوزی
• یراق دوزی و ماهوت
• قالیچه های کوچک

7. غرفه عکس های قدیمی

شما می توانید عکس های مختلفی را در این غرفه از موزه مردم شناسی مشاهده کنید. این عکس ها مرتبط با موضوع های متنوعی از قبیل تصاویر قدیمی از حرم مطهر امام رضا (ع)، تابلوه های نقاشی قهوه خانه ای، کسب و کار مردم در زمان های قدیم و ... هستند.

حمام شاه مشهد؛ نماد تاریخ در دل شهر!

مشهد یکی از تاریخی ترین شهرهای ایران است. بناها و جاذبه های تاریخی و باستانی این شهر، در قدیم بسیار بیشتر از زمان حال بوده است. با گذشت زمان، بسیاری از این بناها در طرح های گسترش و نوسازی مشهد مقدس از بین رفتند. خوشبختانه، حمام شاه مشهد از دست طرح های تخریب و نوسازی جان سالم به در برده است. این حمام زیبا در تاریخ 5 اردیبهشت ماه 1356، با شماره ثبت 1374 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
لازم به ذکر است که این بنا ، تا سال ها پس از ثبت به عنوان آثار ملی، به کاربری خود به عنوان حمام ادامه داده است. متاسفانه، حمام شاه مشهد، پس از انجام لوله کشی آب در سطح شهر و ساخت حمام در اکثر خانه ها، به مکانی متروکه تبدیل شد؛ سرانجام، در سال 1378، سازمان میراث فرهنگی با مشارکت آستان قدس رضوی و شهرداری، اقدام به بازسازی این بنا کرد. در سال 1385، در های حمام شاه مشهد با عنوان جدید موزه مردم شناسی، دوباره روی مردم گشوده شد.

حمام مهدی قلی بیک؛ از دیرباز تا کنون!

مهدی قلی بیک جانی قربانی، از بازماندگان خانواده امیر ارغوان آقای اویرات و از امرای ترک خراسان بود. او در سال 1027 هجری قمری، دستور ساخت حمام مهدی قلی بیک را صادر کرد. مهدی قلی بیک، این حمام را وقف ساحت مقدس امام رضا (ع) کرد.
حمام شاه مشهد دارای یک قنات است که مازاد آب آن به مسجد گوهرشاد می رسد. هم چنین از آب این قنات برای آب یاری زمین های زراعی خارج از شهر استفاده می شود. این حمام به دلیل نزدیکی با حرم امام رضا (ع) و هم جواری با بنای تاریخی مسجد شاه (مقبره امیر ملک شاه)، دارای نام های گوناگونی بوده است. از جمله این نام ها می توان به حمام شاه و حمام رضوی اشاره کرد.

حمام شاه مشهد؛ تجلی هنر معماری ایرانی!

حمام مهدی قلی بیک، یکی از بزرگ ترین حمام های ایران و نشان دهنده ی ساختار حمام های قدیمی است. سازه اصلی این ساختمان از جنس آجر است. از دیگر مصالح به کار رفته در این حمام، می توان به آهک، ساروج، سنگ، شیشه، فلز و کاشی اشاره کرد.
حمام شاه مشهد دارای بخش های مختلف است که در ادامه این متن به معرفی آن ها می پردازیم.

سربینه

سربینه (رختکن) حمام، مزین به نقاشی ها و کاشی های ریز رنگی است. این قسمت دارای ساروج بری ها و گچ بری های متعدد و لایه لایه است. قدیمی ترین لایه این اثر مربوط به دوره صفویه و جدیدترین لایه، مربوط به اواخر دوره قاجار است. در معماری سربینه حمام شاه مشهد، قوس هایی از نوع پنج و هفت شاخ بزی به کار رفته است. این دسته از قوس ها، پرکاربردترین قوس ها در معماری ایرانی هستند.
در داخل سربینه، هشت ستون سنگی زیبا به چشم می خورد که سقف گنبدی حمام بر روی آن ها قرار گرفته است. سقف سربینه دارای نقش و نگار های بسیار زیبایی است. این طرح های جذاب، روایت گر داستان هایی از شاهانامه، افسانه های عامیانه و زندگی روزمره مردم هستند. همچنین، حمام در طول روز از طلوع خورشید تا غروب، روشنایی خوبی دارد؛ این امر به واسطه نوع طراحی پنجره های سقف یا گلجام ها است.
سربینه دارای چهار صفه یا غرفه است. در زمان قدیم، سه صفه به تعویض لباس و قرار دادن البسه عامه مردم اختصاص داشت. صفه چهارم نیز به عنوان شاه نشین، ویژه اشراف و بزرگان مورد استفاده قرار می گرفت. این غرفه، نسبت به سه صفه دیگر، وسعت بیشتری دارد و از نور بیشتری نیز برخوردار است.

هشتی یا میان در

بعد از سربینه، شاهد یک فضا به نام هشتی یا میان در هستیم. میا ن در، اتصال دهنده ی فضای سربینه و گرم خانه است. در وسط هشتی، یک حوض کوچک و زیبا قرار دارد. در گذشته، افراد پس از بیرون آمدن از گرم خانه، پای خود را در این حوض می شستند و بعد وارد سربینه می شدند.

گرم خانه

گرم خانه، محل اصلی شست وشوی تن و استحمام است. آب این قسمت از حمام، ابتدا از یک قنات و بعدها از چاه موجود در سربینه تامین می شد. در ضلع شمالی این قسمت، فضایی کوچک به نام نظافت خانه وجود دارد. نظافت خانه یا نوره کش خانه، در قدیم محلی برای از بین بردن موهای زائد بوده است. همچنین، افرادی که دارای بیماری بودند، در این بخش جدا از سایر مردم حمام می کردند.
فضای گرم خانه، مربع شکل است و دارای 4 ستون در وسط است. در واقع، پوشش گنبدی شکل سقف، روی همین ستون ها واقع شده است. در اطراف گرم خانه، 3 غرفه وجود دارد که در قدیم برای نشستن و استحمام مورد استفاده قرار می گرفته است. لازم به ذکر است که در این بخش، یک غرفه به نام خلوت گاه نیز وجود دارد که مخصوص استفاده بزرگان بوده است.

خزینه

در حمام شاه مشهد، مردم پس از شستشوی خود در گرم خانه، به بخش خزینه می رفتند و در آنجا با آب گرم خود را آب می کشیدند. خزینه، در بخش غربی گرم خانه و کمی بالا تر از سطح آن واقع شده است. همچنین، دیگ های مسی به نام تیان در کف خزینه تعبیه شده بودند که در آن ها آب تمیز گرم می شده است.

چاله حوض

چاله حوض یا استخر آب، برای شنا و آب تنی افراد بعد از استحمام مورد استفاده قرار می گرفته است. چاله حوض حمام شاه مشهد، در مقایسه با چاله حوض های مشابه در زمان صفویه، ابعاد بزرگ تری دارد. این قسمت از حمام، بسیار با ظرافت و در عین حال ساده ساخته شده است. تناسب های رعایت شده در ساخت این بخش، اوج شکوه و اصالت معماری ایرانی و اسلامی را به رخ جهانیان می کشد!

تون یا گلخن

فضای تون، به گلخن یا آتش خانه نیز معروف است که در پشت خزینه واقع است. گلخن، محلی برای برافروختن آتش و تامین انرژی گرمایی حمام است.
سوخت حمام شامل هیزم، خار و خاشاک و فضولات حیوانی بود. این سوخت توسط تون تاب (مسئول تامین سوخت و گرمایش) درون کوره ی تون که زیر تیان ها قرار داشت، گذاشته می شد. پس از آن، تون تاب آتش روشن می کرد. دود و گرمای ناشی از سوختن هیزم، توسط انشعاباتی به نام گربه رو به بیرون منتقل می شد.

درباره انشعابات گربه رو

این انشعابات، کانال های باریکی بودند که از تون شروع می شدند و تا سربینه ادامه داشتند. انشعابات گربه رو، به صورت مارپیچ در کف گرم خانه قرار داشتند و به تعدادی دودکش در دیوارهای سربینه ختم می شدند. این انشعابات باعث گرم شدن کف و دیوارهای حمام می شدند.

به سمت حمام مهدی قلی خان!

همان طور که اشاره کردیم، این حمام خارق العاده و زیبا در پایتخت معنوی ایران یعنی شهر مشهد مقدس قرار دارد. بنابراین برای رسیدن به این مکان تاریخی، ابتدا باید خود را به مشهد مقدس برسانید. برای رسیدن از تهران به مشهد، شما باید نزدیک به 900 کیلومتر را طی کنید. اگر در مسیر توقف نکنید و با سرعت استاندارد حرکت کنید، می توانید بعد از 9 ساعت و 36 دقیقه خود را به این شهر دیدنی و زیبا برسانید.

مسیر دسترسی

حمام شاه مشهد در نزدیکی حرم و در خیابان اندرزگو 13 (خسروی نو) واقع شده است. شما می توانید پس از زیارت حرم مطهر امام رضا (ع)، از طریق صحن جامع رضوی به سمت این خیابان بروید؛ سپس، در انتهای بازار بزرگ فرش فروش ها، حمام شاه مشهد با عنوان موزه مردم شناسی مشهد را خواهید دید. همچنین، شما می توانید به راحتی با استفاده از وسایل نقلیه عمومی خود را به این مکان برسانید. اگر قصد سفر به مشهد مقدس را دارید، می توانید با اجاره خودرو از موسسه های معتبر، به به گشت و گذار در مشهد بپردازید و از این بنا تاریخی دیدن کنید.

ساعت کاری حمام شاه مشهد

موزه مردم شناسی مشهد، در تمامی روز های هفته میزبان گردشگران و علاقمندان به تاریخ است. ساعت کاری این مجموعه، در روز های هفته از 8 صبح تا 12 ظهر و در روز های پنجشنبه و جمعه، تا ساعت 11 است. لازم به ذکر است که هزینه ورودی به این موزه بسیار اندک است و شما به راحتی می توانید در یک بازه زمانی 1 الی 2 ساعته از بخش های مختلف آن بازدید کنید. همچنین، برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید با شماره 05132232004 تماس حاصل فرمایید.

کافه رنت؛ تامین کننده آرامش و آسایش شما!

در این مقاله، به بررسی یکی از جاذبه های گردشگری و تاریخی مشهد پرداختیم. حمام شاه مشهد با تغییر کاربری خود به عنوان موزه مردم شناسی، آثار تاریخی متنوعی را به نمایش می گذارد. بازدید از این مکان تاریخی جذاب، شما را به زمان های قدیم می برد. همه ما برای طی کردن مسیرهای طولانی و پرپیچ وخم، نیاز به یک ماشین ایمن و راحت داریم. کافه رنت یک شرکت معتبر در زمینه اجاره خودروهای داخلی و خارجی، با بیش از 10 سال سابقه موفق در این زمینه است. شما می توانید با مراجعه به سایت این شرکت یا با مراجعه حضوری، ماشین مناسب خود را در کم ترین زمان و با بهترین قیمت اجاره کنید.